FACTORIES AS STUDIOS MỘT CÁCH TIẾP CẬN VỀ KHÔNG GIAN SÁNG TẠO

FACTORIES AS STUDIOS

MỘT CÁCH TIẾP CẬN VỀ KHÔNG GIAN SÁNG TẠO

Phạm Lan Hương

Trường Đại học Văn hóa Tp. HCM

1. Không gian sáng tạo

Không gian sáng tạo là một thuật ngữ mang tính liên ngành, thường được gắn kết với công nghiệp sáng tạo và công nghiệp văn hóa. Trong nội dung bài viết này, chúng tôi giới thiệu khái niệm “không gian sáng tạo” dựa trên những kết quả dự án nghiên cứu của British Countil (Hội đồng Anh). Từ năm 2014, Hội đồng Anh đã triển khai một số các hoạt động liên quan đến không gian sáng tạo để thành lập mạng lưới toàn cầu không chính thức. Ở Việt Nam, có thể kể đến nghiên cứu không gian sáng tạo tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh do nhà báo Trương Uyên Ly thực hiện năm 2014, bao gồm các lĩnh vực: Nghệ thuật thị giác, Âm nhạc, Điện ảnh, Múa, Thiết kế, và ICT (Công nghệ thông tin và truyền thông), ví dụ như Phần mềm, các dịch vụ máy tính, và dự án khởi nghiệp. Đặc biệt, năm 2015, Hội đồng Anh đã xuất bản “Bộ công cụ không gian sáng tạo Hubkit - Được soạn ra bởi các không gian sáng tạo - Dành cho các không gian sáng tạo mới. “Bộ tài liệu công cụ HubKit này nhằm minh họa một số kinh nghiệm và cách tiếp cận từ những người đã xây dựng những không gian sáng tạo bền vững và thành công. Không gian sáng tạo không đơn thuần chỉ là một phản ứng trước cơ hội về không gian mà nó cần có cả một cộng đồng hậu thuẫn cho mình. Bộ công cụ HubKit này sẽ giải thích vì sao kết nối với cộng đồng ngay từ thuở ban đầu có thể dẫn đến một mô hình toàn diện và bền vững”[1].  Năm 2016 và 2017, GS Andy C.Pratt, Trung tâm Văn hóa Công nghiệp Sáng tạo, Trường Đại học Thành phố Luân Đôn cũng đã nghiên cứu và ấn hành “Không gian sáng tạo Kinh nghiệm từ Châu Âu: Những bài học cho Việt Nam”. Báo cáo này nhấn mạnh vai trò của địa phương và cộng đồng sáng tạo cũng như chiến lược của một không gian sáng tạo nên là một quá trình bồi dưỡng kiến thức và xây dựng năng lực. Năm 2017, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Hà, Viện Nghiên cứu Văn hoá Nghệ thuật quốc gia Việt Nam (VICAS) đã tiến hành nghiên cứu, xây dựng Khung pháp lý đối với các không gian sáng tạo tại Việt Nam – Bản thảo để tham vấn. “Mục đích của báo cáo cuối cùng là đưa ra được các phân tích về những điểm phù hợp và chưa phù hợp của khung pháp lý đối với các không gian sáng tạo tại Việt Nam dựa trên thực tế kinh nghiệm thực thi, và đề ra những kiến nghị phù hợp để hoàn thiện hơn nữa khung pháp lý này, góp phần thúc đẩy sự phát triển và những đóng góp của các không gian sáng tạo vào trong nền kinh tế sáng tạo và sự phát triển văn hoá xã hội của Việt Nam, cũng như trong việc triển khai Chiến lược quốc gia về phát triển các ngành công nghiệp văn hoá Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030. Chương trình tham vấn này sẽ tạo nền tảng để Hội đồng Anh và VICAS thiết kế và tổ chức những cuộc đối thoại chính sách giữa các không gian sáng tạo và các cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hoá và các ngành công nghiệp sáng tạo”[2].

Theo định nghĩa trong Creative Hubkit (Hội đồng Anh), không gian sáng tạo là “một địa điểm, có thể là địa điểm thực hoặc địa điểm trực tuyến, là nơi đem những con người sáng tạo đến với nhau. Đó là nơi tụ họp, chia sẻ không gian và hỗ trợ cho các hoạt động kết nối, phát triển kinh doanh và thu hút cộng đồng trong các lĩnh vực sáng tạo, văn hóa và công nghệ”[3]. Mục đích của không gian sáng tạo nhằm:

- Hỗ trợ thông qua cung cấp dịch vụ và/hoặc phương tiện dành cho các ý tưởng, dự án, các tổ chức và các công việc kinh doanh đặt tại không gian sáng tạo trong thời gian ngắn hay lâu dài. Việc hỗ trợ này bao gồm tổ chức sự kiện, đào tạo kỹ năng, nâng cao năng lực và mang đến các cơ hội toàn cầu.

- Tạo điều kiện hợp tác và kết nối giữa các thành viên trong cộng đồng.

- Vươn tới kết nối với các trung tâm nghiên cứu và phát triển, các học viện, các ngành công nghiệp sáng tạo và ngoài sáng tạo.

- Truyền thông và thu hút đối tượng khán giả rộng hơn, phát triển chiến lược truyền thông chủ động.

- Tôn vinh và ủng hộ các tài năng mới; khám phá ranh giới của các phương thức thực tiễn, và chấp nhận rủi ro để hướng đến sự đổi mới[4].

Nhà báo Trương Uyên Ly đã sử dụng 3 tiêu chí để xác định các không gian sáng tạo: ‘kết nối’, ‘sáng tạo’, và ‘có định hướng kinh doanh’[5].

Một số mô hình của không gian sáng tạo như: studio, trung tâm, mạng lưới, tổ hợp, không gian trực tuyến, thể nghiệm… Tuy nhiên, sự phân loại các mô hình không gian sáng tạo này là tương đối.